Cannabis

Cannabisafgeleiden worden tijdens kankerbehandelingen vooral toegepast om symptomen en nevenwerkingen van kankerbehandelingen te bestrijden (8) (59).

Behandeling van kanker

Er is bij mensen nauwelijks onderzoek gedaan naar de effecten van cannabis op kanker.

• • Er is geen grondig klinisch onderzoek dat het effect van cannabis op kanker onderbouwt.
  • Af en toe is er een studie die enig effect ziet, maar dat werd nooit bevestigd in gecontroleerde studies.
    • • Zo kon onderzoek van cannabis op glioomcellen (9), niet bevestigd worden in andere studies (10).
      • Hetzelfde geldt voor acute leukemie (11) en andere tumoren (12).

Behandeling van pijn en slaapproblemen bij kanker

Een aantal studies onderzochten het effect van cannabis op pijnbeleving, maar de resultaten zijn tegenstrijdig.

• • Sommige raden het gebruik van medicinale cannabis bij kankergerelateerde pijn af (13, 14).
  • Andere studies zien bij een groep van 10% (zowel deelnemers met als zonder kanker) een relevant effect op pijnbeleving (15-22).
  • Ook bij gevorderde kanker tonen sommige studiegegevens een vermindering van pijnervaring aan (9, 10), hoewel het soms moeilijk is om het effect van cannabisafgeleiden te onderscheiden van de kankerbehandeling (12).

Cannabis kan mogelijk bij een kleine groep patiënten (1 op 10) de pijn verminderen en kan dus worden aangeboden als proefbehandeling bovenop een standaardbehandeling tegen pijn.

Enkele literatuurstudies toonden ook een zeer lichte verbetering van slaapproblemen bij personen met en zonder kanker (21, 26) (27). De meeste studies waren echter van lage kwaliteit, dus er is eerst verder onderzoek nodig om dit te bevestigen.

Behandeling van nevenwerkingen van kankerbehandelingen

Cannabis zou volgens enkele beperkte studies een verzachtend effect kunnen hebben op nevenwerkingen van kankerbehandelingen, zoals misselijkheid en braken.

• • Systematische literatuuronderzoeken tonen aan dat patiënten die cannabisafgeleiden gebruiken minder chemo-geïnduceerde misselijkheid en braken ervaren, maar de resultaten zijn vergelijkbaar met klassieke anti-emetica (28-30).
    • • De verschillen waren niet statistisch significant en bijwerkingen zoals duizeligheid, sedatie (sufheid) en dysforie (somber gevoel) werden gemeld.
      • Dat zorgde ervoor dat veel mensen stopten met cannabis te gebruiken.
      • Daarom biedt men cannabis in die situaties niet aan als eerstelijnsbehandeling, maar wel als de klassieke middelen niet helpen.
  • Er is onvoldoende bewijs om cannabis aan te bevelen om de smaak of het gewicht te verbeteren bij kankerpatiënten (31).
    • • In een interventiestudie en een literatuurstudie hadden cannabisafgeleiden geen invloed op kankergerelateerde vermagering (Strasser, Luftner et al. 2006, Razmovski-Naumovski, Luckett et al. 2022).
      • Wat vooral opvalt, is dat deze kleine studies vaak verschillende resultaten geven: zo vond een kleine studie bij een bepaalde vorm van hersenkanker (glioma) een verbetering van de slaap, het functionele welzijn en de kwaliteit van leven (Schloss, Lacey et al. 2021). Een andere studie vond een verbetering in eetlust (32). Dit soort studies vragen echter om verdere bevestiging.
  • (31)(32) Bij palliatieve zorgen zouden cannabisafgeleiden volgens een literatuurstudie pijnbeleving, slaap, vermoeidheid, misselijkheid en eetlust
    • • Ook hier is meer onderzoek nodig, omdat zoals in veel andere genoemde studies verschillende vormen van cannabis gebruikt werden.
      • Dat maakt vergelijking moeilijk (36).

Voorkomen van kanker

Het gebruik van cannabis speelt geen rol in de preventie van kanker. Dat komt door:

• • gebrek aan wetenschappelijk onderzoek
  • mogelijke nevenwerkingen bij langdurig gebruik

Nevenwerkingen

Er worden heel wat nevenwerkingen voor cannabis beschreven. Die hebben vaak met de dosering te maken. In de studies over het gebruik van cannabis voor medische toepassingen waarbij de dosering in de hand wordt gehouden en de kwaliteit van de cannabis is gekend, ziet men eerder weinig nevenwerkingen. De meest geziene nevenwerking bij cannabis voor medisch gebruik is duizeligheid.

Hieronder beschrijven we een aantal nevenwerkingen die zijn vastgesteld bij personen die cannabis gebruiken voor recreatief gebruik en waarbij de hoeveelheden groter zijn dan de medische toepassingen. Theoretisch zouden die nevenwerkingen zich ook kunnen voordoen bij medicinaal gebruik, maar dat werd nog niet vastgesteld in studies.

Mogelijke bijwerkingen zijn:

• • duizeligheid, droge mond, misselijkheid, vermoeidheid, slaperigheid, euforie, braken, desoriëntatie, verwardheid, stemmingswisselingen, evenwichtsverlies en hallucinaties (28);
  • chronische bronchitis en longkanker na roken van cannabis (37);
  • inademing wordt in verband gebracht met sommige hartaandoeningen (38), (39), (40);
  • gestoorde hersenfuncties (41).

Belangrijke nevenwerkingen van langdurig gebruik van cannabis zijn gewenning, vooral bij jongeren (42-44) en ontwenningsverschijnselen zoals angst en slaapproblemen (45). Daarnaast is er een risico op het optreden van valse herinneringen (46).

Chemisch nagemaakte cannabismoleculen kunnen gevaarlijk zijn omdat ze meestal veel krachtiger zijn dan natuurlijke cannabinoïden. Ze kunnen nevenwerkingen uitlokken zoals hoge bloeddruk (hypertensie), hartkloppingen, angstaanvallen en geheugenstoornissen (47).

Het gebruik van cannabis wordt afgeraden bij:

• • psychiatrische stoornissen
  • hart- en vaatziekten
  • nier- en leverproblemen
  • zwangerschap
  • borstvoeding

Verder is voorzichtigheid geboden bij het gebruik bij kinderen en adolescenten omwille van de onzekere effecten op de verstandelijke ontwikkeling van de hersenen. Het gebruik van cannabisafgeleiden kan ook de rijvaardigheid beïnvloeden. Het is onzeker of dat ook het geval is voor middelen die door de arts voorgeschreven zijn.

Interacties met kankerbehandelingen

Geïsoleerd, niet gecontroleerd onderzoek toont aan dat cannabisafgeleiden gecombineerd met immunotherapie zouden kunnen leiden tot een minder efficiënte respons bij melanomen, long- en nierkanker (12). Toch is er doorgaans weinig interactie te vrezen, ook niet van cannabisthee of driemaal daags cannabissigaretten.

Andere interacties

Cannabisafgeleiden kunnen enzym cytochroom P450 beïnvloeden, net als P-glycoproteïne, belangrijk in het metabolisme van geneesmiddelen (48-50). Wanneer men cannabisafgeleiden consumeert, zijn er minder enzymen beschikbaar voor de verwerking van de medicatie. Dat kan theoretisch twee gevolgen hebben: een verminderde werking van de medicatie en/of een verhoogde toxiciteit (giftigheid) (51, 52).

Los van kankerbehandeling zijn er een aantal andere interacties beschreven, zoals:

• • tussen warfarine en cannabisafgeleiden, wat de bloedstolling kan beïnvloeden (52-54);
  • stemmingsstoornissen werden waargenomen wanneer cannabisderivaten samen gebruikt werden met fluoxetine en disulfiram (55-57);
  • de combinatie met amfetamines, cocaïne, atropine en sympathicomimetica kan verhoogde bloeddruk (hypertensie) en hartkloppingen veroorzaken (58, 59);
  • verdere interacties tussen cannabisafgeleiden en sedativa, hypnotica, benzodiazepinen, buprenorfine en citalopram/escitalopram werden eveneens opgemerkt in de wetenschappelijke literatuur (48, 49, 60-62).

Geraadpleegde databanken:

1. Complementary and Alternative Medicine for Cancer (CAM Cancer), Noorwegen. www.cam-cancer.org. CAM Cancer is niet verantwoordelijk voor de vertaling van hun informatie.
2. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center (MSKCC), Verenigde Staten. www.mskcc.org/cancer-care/diagnosis-treatment/symptom-management/integrative-medicine/herbs/search 

1. Bellocchio L, Inchingolo AD, Inchingolo AM, Lorusso F, Malcangi G, Santacroce L, et al. Cannabinoids Drugs and Oral Health-From Recreational Side-Effects to Medicinal Purposes: A Systematic Review. Int J Mol Sci. 2021;22(15).
2. Russo E, Guy GW. A tale of two cannabinoids: the therapeutic rationale for combining tetrahydrocannabinol and cannabidiol. Med Hypotheses. 2006;66(2):234-46.
3. Abrams DI. The therapeutic effects of Cannabis and cannabinoids: An update from the National Academies of Sciences, Engineering and Medicine report. Eur J Intern Med. 2018;49:7-11.
4. Pertwee RG. The pharmacology of cannabinoid receptors and their ligands: an overview. Int J Obes (Lond). 2006;30 Suppl 1:S13-8.
5. Iversen L. Cannabis and the brain. Brain. 2003;126(Pt 6):1252-70.
6. Huestis MA, Henningfield JE, Cone EJ. Blood cannabinoids. I. Absorption of THC and formation of 11-OH-THC and THCCOOH during and after smoking marijuana. J Anal Toxicol. 1992;16(5):276-82.
7. Sharma P, Murthy P, Bharath MM. Chemistry, metabolism, and toxicology of cannabis: clinical implications. Iran J Psychiatry. 2012;7(4):149-56.
8. Sexton M, Garcia JM, Jatoi A, Clark CS, Wallace MS. The Management of Cancer Symptoms and Treatment-Induced Side Effects With Cannabis or Cannabinoids. J Natl Cancer Inst Monogr. 2021;2021(58):86-98.
9. Rocha FC, Dos Santos Júnior JG, Stefano SC, da Silveira DX. Systematic review of the literature on clinical and experimental trials on the antitumor effects of cannabinoids in gliomas. J Neurooncol. 2014;116(1):11-24.
10. Guzmán M, Duarte MJ, Blázquez C, Ravina J, Rosa MC, Galve-Roperh I, et al. A pilot clinical study of Delta9-tetrahydrocannabinol in patients with recurrent glioblastoma multiforme. Br J Cancer. 2006;95(2):197-203.
11. Singh Y, Bali C. Cannabis extract treatment for terminal acute lymphoblastic leukemia with a Philadelphia chromosome mutation. Case Rep Oncol. 2013;6(3):585-92.
12. Taha T, Meiri D, Talhamy S, Wollner M, Peer A, Bar-Sela G. Cannabis Impacts Tumor Response Rate to Nivolumab in Patients with Advanced Malignancies. Oncologist. 2019;24(4):549-54.
13. To J, Davis M, Sbrana A, Alderman B, Hui D, Mukhopadhyay S, et al. MASCC guideline: cannabis for cancer-related pain and risk of harms and adverse events. Support Care Cancer. 2023;31(4):202.
14. Häuser W, Welsch P, Radbruch L, Fisher E, Bell RF, Moore RA. Cannabis-based medicines and medical cannabis for adults with cancer pain. Cochrane Database Syst Rev. 2023;6(6):Cd014915.
15. Lynch ME, Ware MA. Cannabinoids for the Treatment of Chronic Non-Cancer Pain: An Updated Systematic Review of Randomized Controlled Trials. J Neuroimmune Pharmacol. 2015;10(2):293-301.
16. Campbell G, Hall WD, Peacock A, Lintzeris N, Bruno R, Larance B, et al. Effect of cannabis use in people with chronic non-cancer pain prescribed opioids: findings from a 4-year prospective cohort study. The Lancet Public Health. 2018;3(7):e341-e50.
17. Liang AL, Gingher EL, Coleman JS. Medical Cannabis for Gynecologic Pain Conditions: A Systematic Review. Obstet Gynecol. 2022;139(2):287-96.
18. Wang L, Hong PJ, May C, Rehman Y, Oparin Y, Hong CJ, et al. Medical cannabis or cannabinoids for chronic non-cancer and cancer related pain: a systematic review and meta-analysis of randomised clinical trials. BMJ. 2021;374:n1034.
19. Zeraatkar D, Cooper MA, Agarwal A, Vernooij RWM, Leung G, Loniewski K, et al. Long-term and serious harms of medical cannabis and cannabinoids for chronic pain: a systematic review of non-randomised studies. BMJ Open. 2022;12(8):e054282.
20. Nielsen S, Picco L, Murnion B, Winters B, Matheson J, Graham M, et al. Opioid-sparing effect of cannabinoids for analgesia: an updated systematic review and meta-analysis of preclinical and clinical studies. Neuropsychopharmacology. 2022;47(7):1315-30.
21. Bialas P, Fitzcharles MA, Klose P, Häuser W. Long-term observational studies with cannabis-based medicines for chronic non-cancer pain: A systematic review and meta-analysis of effectiveness and safety. Eur J Pain. 2022;26(6):1221-33.
22. Busse JW, Vankrunkelsven P, Zeng L, Heen AF, Merglen A, Campbell F, et al. Medical cannabis or cannabinoids for chronic pain: a clinical practice guideline. Bmj. 2021;374:n2040.
23. Blake A, Wan BA, Malek L, DeAngelis C, Diaz P, Lao N, et al. A selective review of medical cannabis in cancer pain management. Ann Palliat Med. 2017;6(Suppl 2):S215-s22.
24. Zylla DM, Eklund J, Gilmore G, Gavenda A, Guggisberg J, VazquezBenitez G, et al. A randomized trial of medical cannabis in patients with stage IV cancers to assess feasibility, dose requirements, impact on pain and opioid use, safety, and overall patient satisfaction. Support Care Cancer. 2021;29(12):7471-8.
25. Bar-Lev Schleider L, Mechoulam R, Lederman V, Hilou M, Lencovsky O, Betzalel O, et al. Prospective analysis of safety and efficacy of medical cannabis in large unselected population of patients with cancer. Eur J Intern Med. 2018;49:37-43.
26. AminiLari M, Wang L, Neumark S, Adli T, Couban RJ, Giangregorio A, et al. Medical cannabis and cannabinoids for impaired sleep: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Sleep. 2022;45(2).
27. De Feo G, Case AA, Crawford GB, Hui D, To J, Sbrana A, et al. Multinational Association of Supportive Care in Cancer (MASCC) guidelines: cannabis for psychological symptoms including insomnia, anxiety, and depression. Support Care Cancer. 2023;31(3):176.
28. Whiting PF, Wolff RF, Deshpande S, Di Nisio M, Duffy S, Hernandez AV, et al. Cannabinoids for Medical Use: A Systematic Review and Meta-analysis. Jama. 2015;313(24):2456-73.
29. Smith LA, Azariah F, Lavender VT, Stoner NS, Bettiol S. Cannabinoids for nausea and vomiting in adults with cancer receiving chemotherapy. Cochrane Database Syst Rev. 2015;2015(11):Cd009464.
30. Alderman B, Hui D, Mukhopadhyay S, Bouleuc C, Case AA, Amano K, et al. Multinational Association of Supportive Care in Cancer (MASCC) expert opinion/consensus guidance on the use of cannabinoids for gastrointestinal symptoms in patients with cancer. Support Care Cancer. 2022;31(1):39.
31. Muscaritoli M, Arends J, Bachmann P, Baracos V, Barthelemy N, Bertz H, et al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clin Nutr. 2021;40(5):2898-913.
32. Brisbois TD, de Kock IH, Watanabe SM, Mirhosseini M, Lamoureux DC, Chasen M, et al. Delta-9-tetrahydrocannabinol may palliate altered chemosensory perception in cancer patients: results of a randomized, double-blind, placebo-controlled pilot trial. Ann Oncol. 2011;22(9):2086-93.
33. Strasser F, Luftner D, Possinger K, Ernst G, Ruhstaller T, Meissner W, et al. Comparison of orally administered cannabis extract and delta-9-tetrahydrocannabinol in treating patients with cancer-related anorexia-cachexia syndrome: a multicenter, phase III, randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial from the Cannabis-In-Cachexia-Study-Group. J Clin Oncol. 2006;24(21):3394-400.
34. Razmovski-Naumovski V, Luckett T, Amgarth-Duff I, Agar MR. Efficacy of medicinal cannabis for appetite-related symptoms in people with cancer: A systematic review. Palliat Med. 2022;36(6):912-27.
35. Schloss J, Lacey J, Sinclair J, Steel A, Sughrue M, Sibbritt D, et al. A Phase 2 Randomised Clinical Trial Assessing the Tolerability of Two Different Ratios of Medicinal Cannabis in Patients With High Grade Gliomas. Front Oncol. 2021;11:649555.
36. Doppen M, Kung S, Maijers I, John M, Dunphy H, Townsley H, et al. Cannabis in Palliative Care: A Systematic Review of Current Evidence. J Pain Symptom Manage. 2022;64(5):e260-e84.
37. Tashkin DP. Effects of marijuana smoking on the lung. Ann Am Thorac Soc. 2013;10(3):239-47.
38. Thomas BF. Interactions of Cannabinoids With Biochemical Substrates. Subst Abuse. 2017;11:1178221817711418.
39. Richards JR, Blohm E, Toles KA, Jarman AF, Ely DF, Elder JW. The association of cannabis use and cardiac dysrhythmias: a systematic review. Clin Toxicol (Phila). 2020;58(9):861-9.
40. Richards JR, Bing ML, Moulin AK, Elder JW, Rominski RT, Summers PJ, et al. Cannabis use and acute coronary syndrome. Clin Toxicol (Phila). 2019;57(10):831-41.
41. Zalesky A, Solowij N, Yücel M, Lubman DI, Takagi M, Harding IH, et al. Effect of long-term cannabis use on axonal fibre connectivity. Brain. 2012;135(Pt 7):2245-55.
42. Hall W, Degenhardt L. Adverse health effects of non-medical cannabis use. The Lancet. 2009;374(9698):1383-91.
43. Lopez-Quintero C, Pérez de los Cobos J, Hasin DS, Okuda M, Wang S, Grant BF, et al. Probability and predictors of transition from first use to dependence on nicotine, alcohol, cannabis, and cocaine: results of the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC). Drug Alcohol Depend. 2011;115(1-2):120-30.
44. Volkow ND, Baler RD, Compton WM, Weiss SR. Adverse health effects of marijuana use. N Engl J Med. 2014;370(23):2219-27.
45. Gorelick DA, Levin KH, Copersino ML, Heishman SJ, Liu F, Boggs DL, et al. Diagnostic criteria for cannabis withdrawal syndrome. Drug Alcohol Depend. 2012;123(1-3):141-7.
46. Kloft L, Otgaar H, Blokland A, Monds LA, Toennes SW, Loftus EF, et al. Cannabis increases susceptibility to false memory. Proc Natl Acad Sci U S A. 2020;117(9):4585-9.
47. Cohen K, Weinstein AM. Synthetic and Non-synthetic Cannabinoid Drugs and Their Adverse Effects-A Review From Public Health Prospective. Front Public Health. 2018;6:162.
48. Anderson GD, Chan LN. Pharmacokinetic Drug Interactions with Tobacco, Cannabinoids and Smoking Cessation Products. Clin Pharmacokinet. 2016;55(11):1353-68.
49. Zhu HJ, Wang JS, Markowitz JS, Donovan JL, Gibson BB, Gefroh HA, et al. Characterization of P-glycoprotein inhibition by major cannabinoids from marijuana. J Pharmacol Exp Ther. 2006;317(2):850-7.
50. Kocis PT, Vrana KE. Delta-9-Tetrahydrocannabinol and Cannabidiol Drug-Drug Interactions. Med Cannabis Cannabinoids. 2020;3(1):61-73.
51. Jiang R, Yamaori S, Okamoto Y, Yamamoto I, Watanabe K. Cannabidiol is a potent inhibitor of the catalytic activity of cytochrome P450 2C19. Drug Metab Pharmacokinet. 2013;28(4):332-8.
52. Yamaori S, Koeda K, Kushihara M, Hada Y, Yamamoto I, Watanabe K. Comparison in the in vitro inhibitory effects of major phytocannabinoids and polycyclic aromatic hydrocarbons contained in marijuana smoke on cytochrome P450 2C9 activity. Drug Metab Pharmacokinet. 2012;27(3):294-300.
53. Damkier P, Lassen D, Christensen MMH, Madsen KG, Hellfritzsch M, Pottegård A. Interaction between warfarin and cannabis. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2019;124(1):28-31.
54. Hsu A, Painter NA. Probable Interaction Between Warfarin and Inhaled and Oral Administration of Cannabis. J Pharm Pract. 2020;33(6):915-8.
55. Stoll AL, Cole JO, Lukas SE. A case of mania as a result of fluoxetine-marijuana interaction. J Clin Psychiatry. 1991;52(6):280-1.
56. Mackie J, Clark D. Cannabis toxic psychosis while on disulfiram. Br J Psychiatry. 1994;164(3):421.
57. Lacoursiere RB, Swatek R. Adverse interaction between disulfiram and marijuana: a case report. Am J Psychiatry. 1983;140(2):243-4.
58. Foltin RW, Fischman MW, Pedroso JJ, Pearlson GD. Marijuana and cocaine interactions in humans: cardiovascular consequences. Pharmacol Biochem Behav. 1987;28(4):459-64.
59. Benowitz NL, Jones RT. Prolonged delta-9-tetrahydrocannabinol ingestion. Effects of sympathomimetic amines and autonomic blockades. Clin Pharmacol Ther. 1977;21(3):336-42.
60. Arellano AL, Papaseit E, Romaguera A, Torrens M, Farré M. Neuropsychiatric and General Interactions of Natural and Synthetic Cannabinoids with Drugs of Abuse and Medicines. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2017;16(5):554-66.
61. Geffrey AL, Pollack SF, Bruno PL, Thiele EA. Drug-drug interaction between clobazam and cannabidiol in children with refractory epilepsy. Epilepsia. 2015;56(8):1246-51.
62. Vierke C, Marxen B, Boettcher M, Hiemke C, Havemann-Reinecke U. Buprenorphine-cannabis interaction in patients undergoing opioid maintenance therapy. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2021;271(5):847-56.