Lycopeen is een natuurlijk pigment dat voorkomt in rode en roze vruchten en groenten, zoals tomaten, abrikozen, watermeloen, roze grapefruit en papaja (1). Het zorgt voor de roodgele kleur en speelt een rol in de fotosynthese van planten en algen. Lycopeen behoort tot de groep van de carotenoïden (biologische kleurstoffen), maar is geen essentieel voedingsmiddel voor mensen. In westerse landen zijn tomaten de grootste bron van lycopeen (1).
Naast de natuurlijke aanwezigheid van lycopeen in fruit en groenten, kunnen voedingsmiddelen verrijkt worden met lycopeen. Daarnaast kan lycopeen voorkomen als voedingssupplement in de vorm van tabletten of capsules. Lycopeen zou antioxidatieve eigenschappen hebben. Antioxidanten omvatten alle stoffen die vrije radicalen (schadelijke deeltjes die de cellen van ons lichaam aantasten) kunnen neutraliseren. Zij komen vooral voor in groenten en fruit.
Lycopeen wordt daarom wel eens gebruikt omwille van mogelijke positieve effecten op het lichaam, zoals bij hart- en vaatziekten (2, 3). De meeste studies die de positieve effecten van lycopeen op het lichaam onderzochten, zijn echter van lage kwaliteit (3, 4).
Er bestaan ook meerdere hypothesen over een mogelijk beschermende werking van lycopeen bij kanker. Zo zou het de deling van kankercellen remmen of door middel van de antioxidatieve eigenschappen onstekingsprocessen in balans houden (5-8).
Deze theorieën moeten nog verder bewezen worden in grote, goed opgezette studies bij patiënten (klinische studies).
Er zijn enkele studies die de toepassing van lycopeen bij de preventie en behandeling van kanker nagaan. De meeste van die studies focussen op de toepassing van lycopeen bij prostaatkanker.
Verscheidene systematische literatuurstudies onderzochten of lycopeen helpt bij de behandeling van prostaatkanker (9-11). Meer specifiek bekeken de studies of het innemen van een lycopeensupplement de PSA-waarden (een marker van progressie van prostaatkanker) konden verlagen. De resultaten van deze studies toonden geen duidelijke daling van de PSA-waarden (9-11).
Er is op dit moment geen kwaliteitsvol bewijs dat aantoont dat lycopeen helpt bij de behandeling van prostaatkanker.
Eén studie onderzocht of lycopeen kan helpen bij het verminderen van door chemotherapie veroorzaakte nephrotoxiciteit (giftigheid voor de nieren). De studie bij 120 patiënten suggereerde dat supplementen met lycopeen innemen een verbetering gaf bij sommige merkers van de nierfunctie, maar gaf te weinig details om duidelijke conclusies te kunnen trekken (12). Dit soort onderzoek vraagt om verdere bevestiging voor we hier duidelijke conclusies kunnen trekken.
Tot op heden zijn er geen goed opgezette studies die aantonen dat lycopeen helpt bij de nevenwerkingen van kankerbehandelingen.
Er zijn enkele studies die onderzochten of lycopeensupplementen kunnen helpen bij de preventie van prostaatkanker en bij orale submucale fibrose.
Een grote studie (ProtecT) vond een verband tussen een hoge tomaatconsumptie (minstens 10 porties per week) en een verminderd risico op prostaatkanker (-18%), maar kon niet bewijzen dat het om een oorzakelijk verband gaat.
Dit verbruik kan wijzen op een gezonde voeding of levenswijze, wat sowieso betere gezondheidsuitkomsten geeft (13).
Er is op dit moment onvoldoende bewijs dat lycopeen helpt bij de preventie van prostaatkanker (14-16).
Een systematisch literatuuroverzicht kon ook geen preventief effect aantonen van lycopeensupplementen voor het voorkomen van orale submucale fibrose (17).
Recente overzichtsstudies suggereren een verband tussen lycopeenstatus en het risico op borstkanker (18) en maagkanker (19). Dit zijn echter waarnemende studies. Zulke studies kunnen wel zien dat er een bepaalde relatie is, maar kunnen niet nagaan of er ook een oorzakelijk verband is. Voor we hier conclusies kunnen trekken, moet dit onderzocht worden met studies die een oorzakelijk verband nagaan.
Tot op heden zijn er geen goed opgezette studies die aantonen dat lycopeen helpt om kanker te voorkomen.
Lycopeen wordt algemeen aanzien als veilig, met weinig tot geen nevenwerkingen (9).
Hoge inname van lycopeen zou kunnen leiden tot een verkleuring van de huid door de opstapeling van het rode kleurpigment (20).
Er zijn tot op heden geen goed opgezette studies over de veiligheid van lycopeen bij zwangerschap en borstvoeding. Ben je zwanger of geef je borstvoeding? Wees dan extra voorzichtig.
Eén kleine studie toonde bij een lycopeeninname van 2 mg/dag een hoger risico op vroegtijdige arbeid en laag geboortegewicht van de baby (21).
Deze kleine onderzoeken vragen om verdere bevestiging voor we hier duidelijke conclusies kunnen trekken.
Er zijn tot op heden geen goed opgezette studies over de interactie van lycopeen met kankerbehandelingen. We raden (kanker)patiënten aan om voedingssupplementen, zoals lycopeen, enkel te nemen als de behandelende arts ze aanbeveelt, na het vaststellen van een tekort.
Tot op heden zijn er geen interacties bekend. We raden (kanker)patiënten aan om voedingssupplementen, zoals lycopeen, enkel te nemen als de behandelende arts ze aanbeveelt, na het vaststellen van een tekort.
1. Preedy VR, & Watson, R.R. Lycopene Nutritional, Medicinal and Therapeutic Properties. 1st edition ed: CRC Press; 2008.
2. Cheng HM, Koutsidis G, Lodge JK, Ashor A, Siervo M, Lara J. Tomato and lycopene supplementation and cardiovascular risk factors: A systematic review and meta-analysis. Atherosclerosis. 2017;257:100-8.
3. Khan UM, Sevindik M, Zarrabi A, Nami M, Ozdemir B, Kaplan DN, et al. Lycopene: Food Sources, Biological Activities, and Human Health Benefits. Oxid Med Cell Longev. 2021;2021:2713511.
4. Li N, Wu X, Zhuang W, Xia L, Chen Y, Wu C, et al. Tomato and lycopene and multiple health outcomes: Umbrella review. Food Chem. 2021;343:128396.
5. Mein JR, Lian F, Wang XD. Biological activity of lycopene metabolites: implications for cancer prevention. Nutr Rev. 2008;66(12):667-83.
6. Kapała A, Szlendak M, Motacka E. The Anti-Cancer Activity of Lycopene: A Systematic Review of Human and Animal Studies. Nutrients. 2022;14(23).
7. Basu A, Imrhan V. Tomatoes versus lycopene in oxidative stress and carcinogenesis: conclusions from clinical trials. Eur J Clin Nutr. 2007;61(3):295-303.
8. Jiang LN, Liu YB, Li BH. Lycopene exerts anti-inflammatory effect to inhibit prostate cancer progression. Asian J Androl. 2019;21(1):80-5.
9. Haseen F, Cantwell MM, O’Sullivan JM, Murray LJ. Is there a benefit from lycopene supplementation in men with prostate cancer? A systematic review. Prostate Cancer Prostatic Dis. 2009;12(4):325-32.
10. Sadeghian M, Asadi M, Rahmani S, Sadeghi N, Hosseini SA, Zare Javid A. Lycopene Does Not Affect Prostate-Specific Antigen in Men with Non-Metastatic Prostate Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutr Cancer. 2021;73(11-12):2796-807.
11. Sharifi-Zahabi E, Soltani S, Malekahmadi M, Rezavand L, Clark CCT, Shidfar F. The effect of lycopene supplement from different sources on prostate specific antigen (PSA): A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complement Ther Med. 2022;64:102801.
12. Mahmoodnia L, Mohammadi K, Masumi R. Ameliorative effect of lycopene effect on cisplatin-induced nephropathy in patient. J Nephropathol. 2017;6(3):144-9.
13. Er V, Lane JA, Martin RM, Emmett P, Gilbert R, Avery KN, et al. Adherence to dietary and lifestyle recommendations and prostate cancer risk in the prostate testing for cancer and treatment (ProtecT) trial. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2014;23(10):2066-77.
14. Cui K, Li X, Du Y, Tang X, Arai S, Geng Y, et al. Chemoprevention of prostate cancer in men with high-grade prostatic intraepithelial neoplasia (HGPIN): a systematic review and adjusted indirect treatment comparison. Oncotarget. 2017;8(22):36674-84.
15. Ilic D, Forbes KM, Hassed C. Lycopene for the prevention of prostate cancer. Cochrane Database Syst Rev. 2011;2011(11):Cd008007.
16. Beynon RA, Richmond RC, Santos Ferreira DL, Ness AR, May M, Smith GD, et al. Investigating the effects of lycopene and green tea on the metabolome of men at risk of prostate cancer: The ProDiet randomised controlled trial. Int J Cancer. 2019;144(8):1918-28.
17. Gupta N, Kalaskar A, Kalaskar R. Efficacy of lycopene in management of Oral Submucous Fibrosis- A systematic review and meta-analysis. J Oral Biol Craniofac Res. 2020;10(4):690-7.
18. Dehnavi MK, Ebrahimpour-Koujan S, Lotfi K, Azadbakht L. The Association between Circulating Carotenoids and Risk of Breast Cancer: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Studies. Adv Nutr. 2024;15(1):100135.
19. Han W, Zhang W, Ren X. Not all carotenoids can reduce the risk of gastric cancer: a systematic review with meta-analysis. BMC Gastroenterol. 2024;24(1):51.
20. Tanaka A, Miyauchi T, Kitamura S, Iwata H, Hata H, Ujiie H. Carotenoderma due to lycopenemia: A case report and evaluation of lycopene deposition in the skin. J Dermatol. 2022;49(12):1320-4.
21. Banerjee S, Jeyaseelan S, Guleria R. Trial of lycopene to prevent pre-eclampsia in healthy primigravidas: results show some adverse effects. J Obstet Gynaecol Res. 2009;35(3):477-82.
