Kanker die in de hersenen ontstaat, wordt primaire hersenkanker genoemd. Wanneer abnormale cellen zich op een ongecontroleerde manier vermenigvuldigen, ontstaat er een kankergezwel of tumor.
Kankercellen kunnen uit deze tumor ontsnappen en andere delen van de hersenen binnendringen. Het is ook mogelijk dat ze zich verspreiden naar het ruggenmerg. Hersen- of ruggenmergtumoren verspreiden zich zelden buiten het centrale zenuwstelsel.
Uitzaaiingen van een ander kankertype, zoals long-, borst- of darmkanker kunnen zich in de hersenen nestelen. We spreken dan van secundaire hersentumoren of hersenmetastasen. Hierbij gaat het niet om hersenkanker, en de metastasen zullen worden behandeld als de tumor waar ze vandaan komen.
Bij kinderen zijn de meeste hersenkankers primaire kankers, terwijl het bij volwassenen meestal gaat om hersenmetastasen. Hier zullen we alleen primaire hersentumoren bespreken.
Een risicofactor verhoogt de kans op kanker, maar niet iedereen met die risicofactor krijgt kanker. Kanker is meestal het resultaat van een combinatie van verschillende risicofactoren. Aarzel niet om je persoonlijke situatie te bespreken met je huisarts.
Hoewel de exacte oorzaak van hersenkanker niet bekend is, kan men verschillende risicofactoren onderscheiden:
Momenteel is er geen manier bekend om zich te beschermen tegen de meeste hersentumoren. Je kunt wel bepaalde voorzorgsmaatregelen nemen:
Blootstelling aan ioniserende straling, zoals bij röntgenfoto’s, wordt best zoveel mogelijk beperkt. Werk je in een omgeving waar deze straling vaak wordt gebruikt, dan moet je geschikte beschermende uitrusting dragen.
Het risico met betrekking tot elektromagnetische velden is nog niet aangetoond (zie hieronder).
Om je kans op een lang en gezond leven te vergroten is het belangrijk om niet te roken en omgevingen waar wordt gerookt, te vermijden. Geef de voorkeur aan een evenwichtig dieet, met veel fruit, groente en volle granen, en weinig verzadigde vetten en toegevoegde suikers. Probeer de consumptie van bewerkt vlees en charcuterie te vermijden of zoveel mogelijk te beperken. Geregeld aan sport of lichaamsbeweging doen is aanbevolen.
Vermijd, thuis of op het werk, zoveel mogelijk de blootstelling aan oplosmiddelen, pesticiden, aardolieproducten, rubberderivaten of vinylchloride. Is het gebruik van deze producten onvermijdelijk, draag dan geschikte beschermende uitrusting.
Beoefen je of beoefent je kind activiteiten die risico’s voor het hoofd kunnen inhouden, zoals fietsen, paardrijden, motorrijden, skiën of extreme sporten, dan is het van belang om een geschikte valhelm te dragen.
Er is geen overtuigend bewijs dat elektromagnetische velden, opgewekt door onder andere hoogspanningslijnen en mobiele telefoons, tot een verhoogd risico op hersenkanker bij volwassenen leiden. Mogelijke risico’s op de lange termijn worden nog onderzocht.
Omdat de gegevens over de risico’s voor kinderen tegenstrijdig zijn, adviseert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) om het gebruik van mobiele telefoons door kinderen te beperken en moedigt ze het gebruik van een draadloze headset voor volwassenen en kinderen aan.
Symptomen van een hersentumor kunnen algemeen of specifiek zijn.
Algemene symptomen kunnen worden veroorzaakt door de druk die de tumor op de hersenen of het ruggenmerg uitoefent. Specifieke klachten zijn mogelijk het gevolg van het slecht functioneren van het specifieke deel van de hersenen waar de tumor zich bevindt.
Bemerk dat deze symptomen niet specifiek zijn voor hersentumoren. Ze kunnen duiden op andere, vaak goedaardige, gezondheidsproblemen. Merk je een of meer van deze afwijkingen op, houden ze aan of komen ze herhaaldelijk voor, aarzel dan niet om je huisarts te raadplegen.
Hersenkanker wordt niet systematisch gescreend bij de algemene bevolking.
Zijn er afwijkingen of symptomen, dan kan je arts diagnostische tests voorschrijven, bijvoorbeeld een bloedonderzoek of medische beeldvorming.
Als deze onderzoeken de aanwezigheid van kanker bevestigen, volgt een aanvullend onderzoek om de exacte aard en omvang van de ziekte te bepalen. Deze informatie is essentieel om voor de best mogelijke behandeling te kunnen kiezen.
Een gespecialiseerd multidisciplinair medisch team bepaalt voor elke patiënt welke de best mogelijke behandeling is. De keuze hiervan hangt af van het kankertype en het stadium waarin de ziekte zich bevindt, maar ook van de algemene gezondheidstoestand van de patiënt en, voor zover mogelijk, van zijn of haar voorkeur.
Er zijn verschillende soorten behandelingen die afzonderlijk of in combinatie met elkaar kunnen worden toegepast.
Behandelingen voor hersenkanker zijn afhankelijk van diverse factoren:
De belangrijkste behandelwijzen:
Bij een laaggradige, langzaam groeiende hersentumor kan een chirurgische ingreep de enige noodzakelijke behandeling zijn. Als er na deze ingreep nog steeds een tumor zichtbaar is, bestaat de mogelijkheid om een adjuvante of aanvullende behandeling met radiotherapie en/of chemotherapie toe te passen om de resterende kankercellen te elimineren.
In het geval van hooggradige, snel groeiende tumoren begint de behandeling meestal met een operatie en wordt die gevolgd door chemotherapie en radiotherapie.
Tijdens alle stadia van de behandeling en bij het streven naar een blijvend herstel staat de levenskwaliteit van de patiënt op de lange termijn voorop.
Dat geldt ook op de korte en middellange termijn zodra de ziekte chronisch wordt. In het stadium van de palliatieve zorg, wanneer de ziekte niet meer onder controle te krijgen is, heeft levenskwaliteit absolute prioriteit.
In al deze gevallen zet het medisch team al zijn knowhow in om de levenskwaliteit zo goed mogelijk te bewaken.
Het doel van elke behandeling is om kankercellen te vernietigen. Helaas kunnen hierbij ook gezonde cellen worden beschadigd en bijwerkingen worden veroorzaakt. Deze bijwerkingen kunnen sterk van elkaar verschillen, afhankelijk van de behandeling en de patiënt.
Elke chirurgische ingreep is delicaat, zeker als het een hersenenoperatie betreft. Ook al worden chirurgische technieken, voornamelijk dankzij door computer en/of robotica ondersteunde ingrepen, steeds nauwkeuriger, bepaalde bijwerkingen zijn soms onvermijdelijk. Die zijn afhankelijk van het hersengebied waar de ingreep plaatsvond.
Tot de meest voorkomende postoperatieve bijwerkingen behoren tijdelijke of permanente cognitieve problemen, onder andere inzake concentratie, geheugen en probleemoplossing.
Ook neurologische problemen, zoals spraak-, gezichts-, coördinatie- of bewegingsstoornissen, kunnen zich voordoen na een chirurgische ingreep.
Sommige patiënten ervaren nadien emotionele veranderingen, zoals depressie, angst of stemmingswisselingen.
Ten slotte komt postoperatieve epilepsie ook betrekkelijk vaak voor.
Voor heel wat bijwerkingen zijn er behandelingen met medicatie en/of revalidatie. Zij dienen om de patiënt en zijn/haar omgeving zoveel mogelijk te ontlasten.
We raden je aan om je arts te vragen welke bijwerkingen je kunt verwachten en waarop je moet letten.
De oncologisch zorgcoördinator is een verpleegkundige, gespecialiseerd in kanker, die zorgt voor de praktische uitvoering van de door het multidisciplinair team voorgeschreven behandeling en die de patiënt de hele duur van zijn of haar zorgtraject in het ziekenhuis begeleidt.
Tijdens je behandeling is de oncologisch zorgcoördinator je belangrijkste aanspreekpunt. Hij of zij maakt integraal deel uit van je zorgteam, woont al je consultaties bij en coördineert al je afspraken. Je zorgcoördinator is makkelijk bereikbaar, telefonisch of via e-mail, om je vragen te beantwoorden.
Na de behandeling is het van belang dat je gezondheidstoestand wordt opgevolgd. Je krijgt een persoonlijk schema van consultaties en aanvullende onderzoeken (bloedonderzoek, beeldvorming…). Die gebeuren in het begin op regelmatige basis, maar vervolgens geleidelijk minder frequent. Als er tussen twee controles nieuwe aandoeningen of symptomen optreden, is het aangeraden zo snel mogelijk je arts op de hoogte te brengen.
Remissie betekent een vermindering of volledige verdwijning van tekens die wijzen op de aanwezigheid van kanker. Als alle symptomen zijn verdwenen, is er sprake van volledige remissie. Dat betekent niet noodzakelijk dat de aandoening volledig en permanent voorbij is. Mogelijk hebben sommige kankercellen het overleefd en zijn ze te klein om te worden gedetecteerd. Maar ze kunnen wel het begin zijn van een toekomstige herval. Pas als er nog een extra periode is overbrugd, waarbij medische onderzoeken geen enkele afwijking of kankercel meer kunnen detecteren, is er sprake van genezing. De duur van deze periode hangt af van het kankertype.
Gemiddeld duurt het vijf jaar voor een kankerpatiënt die geen behandeling meer nodig heeft, genezen wordt verklaard. Maar voor sommige kankertypes kan dat al vroeger gebeuren, terwijl er in zeldzame gevallen na vijf jaar toch nog herval mogelijk is. De algemene regel is dat hoe langer een remissie duurt, hoe groter de kans wordt op blijvende genezing.
Hersenkanker is de 20e meest voorkomende kanker in België .
In 2021, zijn 692 personen overleden ten gevolge van deze kanker in België.
Deze cijfers zijn gemiddelden. De individuele prognose hangt af van het stadium waarin de ziekte zich bevindt bij diagnose.
