Baarmoederhalskanker staat op de 13e plaats van de meest voorkomende kankers bij vrouwen. De ziekte wordt jaarlijks bij bijna 650 vrouwen in België vastgesteld en meer dan 160 vrouwen overlijden eraan (*). In de meeste gevallen is deze ziekte het gevolg van een infectie met het humaan papillomavirus (HPV). De infecties komen vaak voor en verdwijnen vanzelf zonder klinische symptomen, maar soms worden ze chronisch en ontwikkelen ze zich tot kanker.
Vandaag weten we dat baarmoederhalskanker binnen één generatie volledig zou kunnen verdwijnen mits een wereldwijde preventiestrategie die vaccinatie en screening combineert. Een uitstekende reden dus om preventie aan te moedigen op dit gebied!
(*) Bron: Stichting Kankerregister
Vaccinatie om het risico op een chronische HPV-infectie te verminderen
In België wordt de HPV-vaccinatie gratis aangeboden aan zowel meisjes als jongens tussen 13 en 14 jaar. Op deze leeftijd bestaat de vaccinatie uit twee dosissen met een tussenperiode van zes maanden. De bescherming is het meest doeltreffend als de vaccinatie plaatsvindt vóór het begin van seksuele activiteit en dus vóór blootstelling aan het virus. Een inhaalvaccinatie wordt aanbevolen voor jongeren tussen 15 en 26 jaar die nog niet gevaccineerd zijn. Voor de leeftijdsgroep 15-18 jaar zijn er twee opties: gratis vaccinatie via het vaccinatieprogramma bij de huisarts of via de apotheek met een voorschrift en gedeeltelijke terugbetaling.
Screening om tijdig in kunnen te grijpen
Screening kan helpen om te zien of er een HPV-besmetting is en precancereuze letsels of zelfs een beginnende kanker vroegtijdig opsporen, nog voordat symptomen optreden. Hoe eerder baarmoederhalskanker wordt ontdekt, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Sinds 1 januari 2025 is er een belangrijke wijziging doorgevoerd in ons land met betrekking tot de screening op baarmoederhalskanker voor vrouwen tussen de 25 en 64 jaar. De screening is overgegaan van een driejaarlijks cytologisch onderzoek (uitstrijkje) naar een primaire HPV-test die om de 5 jaar wordt uitgevoerd voor vrouwen van 30 tot 64 jaar. Vrouwen tussen de 25 en 29 jaar worden nog steeds elke 3 jaar uitgenodigd voor een cytologisch onderzoek.
Het cytologisch onderzoek kijkt naar de vorm van de cellen, terwijl de HPV-test zoekt naar de aanwezigheid van het HPV-virus. Beide tests worden uitgevoerd door middel van een uitstrijkje, waarbij cellen van de baarmoederhals worden afgenomen.
Deze nieuwe maatregel, die in lijn is met de Europese richtlijn en gebaseerd is op wetenschappelijk bewijs, zorgt voor een geharmoniseerde manier van screening in alle regio’s van het land.
De manier waartoe hier wordt opgeroepen verschilt echter wel per regio. In Vlaanderen en Wallonië worden vrouwen opgeroepen om zich te laten screenen. In Brussel daarentegen gebeurt screening op vrijwillige basis en moeten vrouwen zelf het initiatief nemen om hun gynaecoloog of huisarts te raadplegen.
In sommige landen, zoals Australië en Zweden, heeft effectieve preventie ervoor gezorgd dat het aantal nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker sterk is gedaald.
Opgelet voor twee hardnekkige misverstanden
> Screening is niet nodig als je gevaccineerd bent tegen HPV: FOUT!
Vaccinatie beschermt alleen tegen de belangrijkste HPV-stammen, die verantwoordelijk zijn voor ongeveer 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker. Het vaccin biedt dus belangrijke, maar geen volledige bescherming. Daarom blijft screening noodzakelijk, zelfs voor gevaccineerde vrouwen.
> Menopauzale vrouwen hoeven zich niet meer te laten screenen: FOUT! Screening blijft belangrijk, ook na de menopauze. Wel worden er na 64 jaar geen persoonlijke uitnodigingen meer verstuurd.
Gratis screeningsprogramma’s per regio
🔹 Vlaanderen en Wallonië
Vrouwen zonder specifiek verhoogd risico worden tijdig uitgenodigd om deel te nemen aan de georganiseerde screening.
– Vrouwen tussen 25 en 29 jaar: uitstrijkje elke 3 jaar.
– Vrouwen tussen 30 en 64 jaar: HPV-test elke 5 jaar.
De screening gebeurt bij de huisarts of gynaecoloog.
🔹 Brussel
Vrouwen zonder specifiek verhoogd risico kunnen ook om de 3 tot 5 jaar een screening op baarmoederhalskanker ondergaan, afhankelijk van hun leeftijd, zoals hierboven vermeld. Ze ontvangen echter geen uitnodiging en moeten hier zelf om vragen. De screening wordt aanbevolen vanaf 25 jaar.
In alle drie de regio’s zijn de staalafname en analyse gratis. Enkel het remgeld van de consultatie is ten laste van de patiënt.
🔹 Vlaanderen: Centrum voor Kankeropsporing (CVKO)
🔹 Wallonië: Centrum voor Kankerscreening (CCR)
🔹 Brussel: BruPrev
