Prof. Vincent Detours stelt zijn onderzoek voor
Mijn naam is Vincent Detours. Ik ben professor aan de ULB, aan het Interdisciplinair Onderzoeksinstituut voor Humane en Moleculaire Biologie.
In de jaren ’90 studeerde ik wiskunde en informatica. Aanvankelijk wilde ik elektronische muziekinstrumenten ontwikkelen en muziek maken. Tijdens mijn masteropleiding begon ik me te verdiepen in artificiële intelligentie. In die tijd was dat een exotisch maar fascinerend domein binnen de informatica. Mijn werk leidde me uiteindelijk naar de immunologie. Zoals veel mensen werd ik persoonlijk getroffen door kanker: mijn vader overleed aan slokdarmkanker. Ik beschikte over vaardigheden in wiskunde en informatica, en vond een domein dat me boeide. Zo is mijn onderzoek ontstaan.
Ik heb mijn onderzoekswerk twee jaar onderbroken om documentaires te maken. Eén daarvan, getiteld Demain J’irai Mieux, werd gecoproduceerd door Arte en de RTBF, en gaat over kinderkanker. De documentaire werd gesteund door de Stichting tegen Kanker.
Mijn onderzoek richt zich op microscopische beelden van kankers en de moleculen die door kankercellen worden geproduceerd. Ik werk met bestaande tumoren die tijdens operaties zijn verwijderd. Mijn team en ik passen onze methodes toe op twee kankers: pancreaskanker en schildklierkanker. De tools die we ontwikkelen kunnen echter ook op andere kankers worden toegepast. Ons doel is het verbeteren van de diagnose en het verdiepen van het fundamenteel begrip van kanker.
Na het verwijderen van een tumor wordt deze onderzocht door een patholoog. Die bekijkt de cellen onder de microscoop om het type kanker en de agressiviteit ervan te bepalen. De patholoog telt de delende cellen en beschrijft vooral hun vorm in gewone taal. Zo herkennen ze bijvoorbeeld schildklierkankercellen aan hun ‘koffieboonvormige’ kernen. Dit soort beschrijving is voornamelijk kwalitatief.
Pancreaskanker is een kanker met een slechte prognose. Elk jaar worden meer dan 2000 Belgen getroffen, zowel mannen als vrouwen. Het is de negende meest voorkomende kanker in België. Minder dan 14% van de patiënten leeft nog vijf jaar na de diagnose (gegevens Kankerregister 2020). Mijn team werkt ook aan schildklierkanker. Hoewel deze meestal weinig agressief is, is 5% ervan momenteel nog steeds dodelijk.
We weten al jaren dat er niet één soort pancreaskanker is, maar meerdere subtypes. Toch blijft de diagnose vaak vaag. Bovendien bestaat een tumor niet uit één celtype, maar uit verschillende soorten cellen die met elkaar verweven zijn en interageren.
Op basis van visuele observaties stelt de patholoog een diagnose en bepaalt het subtype kanker. Dat is complex maar cruciaal werk, want het beïnvloedt de behandeling. Subtype A wordt immers anders behandeld dan subtype B.
Ons onderzoeksproject wil de subjectieve, kwalitatieve taal van pathologen vervangen door een veel rigoureuzere, wiskundige benadering. Daarvoor gebruiken we artificiële intelligentie. Die kan verschillende celtypes objectief herkennen en groeperen zonder menselijke tussenkomst. In een tweede fase analyseren we hoe deze cellen met elkaar interageren.
Op termijn zullen de diagnoses preciezer worden. Voor pancreaskanker hopen we nieuwe subtypes te identificeren en zo de behandelingen beter te personaliseren. Mijn onderzoek richt zich op geopereerde tumoren. Als we deze methode vóór de operatie kunnen toepassen, bijvoorbeeld via een echogeleide biopsie, kan een operatie worden vermeden als de tumor goedaardig blijkt.
Wat betekent de steun van de Stichting tegen Kanker voor uw onderzoek?
We ontvangen vier jaar financiële steun. Toen ik mijn project voor fundamenteel onderzoek in 2020 indiende, wilde ik nieuwe paden verkennen, gebaseerd op bestaande kennis. In de afgelopen drie jaar zijn er veel nieuwe technologische mogelijkheden ontstaan. Alles evolueert razendsnel. Dankzij de Stichting tegen Kanker kunnen we ons aanpassen en ons oorspronkelijke plan bijsturen om deze kansen te benutten.
We leven in een tijd van enorme technologische mogelijkheden. De uitdaging is niet wat we kunnen doen, maar hoe we prioriteiten stellen tussen veelbelovende benaderingen. Ik heb een specifieke aanpak ontwikkeld, maar er zijn uiteraard ook andere.
Prof. Vincent Detours, Een boodschap voor de donateurs?
Vandaag zijn sommige kankers veel beter behandelbaar. Zo zijn de meeste vormen van kinderkanker nu goed te behandelen. Die vooruitgang is rechtstreeks te danken aan onderzoek. Helaas geldt dat nog niet voor andere kankers, zoals pancreaskanker. We kunnen dat aanvaarden, of we kunnen handelen. De enige manier om vooruitgang te boeken is door deze ziekten beter te begrijpen. En dat begint bij fundamenteel onderzoek. Alleen dat kan concrete pistes aanreiken voor verdere klinische toepassingen.
Ik wil de donateurs van de Stichting tegen Kanker bedanken. Hun steun is geen toeval. Ze hebben waarschijnlijk, net als ik, een persoonlijke ervaring met kanker. Ik begrijp hen – we hebben hetzelfde meegemaakt. Hun bijdrage is essentieel voor ons als onderzoekers. Want om vooruitgang te boeken, hebben we niet alleen technologie nodig, maar ook mensen. Dankzij hen begrijpen we de ziekte beter én leiden we jonge onderzoekers op.
